ZEYREK…

NEREDEYSE DALANIN GÖZLERİ GİBİ BİR HALİÇ...


Eski bir şarkının söylediği gibi, Nisan yağmurunda ıslanarak, Taksim cihetinden Unkapanı’na doğru yürüyorum köprü üzerinde. Usul usul, ince ince yağıyor yağmur, Halicin üzerini pes gri bir kasvetle kapayarak. Martıların beyaz süzülüşlerinde bir hüzün. Oysa ki bahar geliyor; neşenin ve aşkın mevsimi.

Yol boyunca balıkçılar ıslanmaya aldırmadan, tutkularının oltasını Halicin sırlı, karanlık sularına sallıyorlar.

Bense ne zamandır aklımı çelen bir yere gidiyorum; Zeyreğe…

Köprünün Unkapanı ayağına yaklaşırken içimin ve havanın sıkıntısını biraz olsun dağıtan mis gibi yosun kokusu doluyor içime. Bu ıslak öğle vakti gezime başlamadan evvel hemen yolun karşı köşesindeki meşhur Balat İşkembecisinde bir başlama molası veriyorum.

— Bir çorba lütfen, damardan…

Uzun zamandır içmemiştim. İlk kaşığın lezzetiyle anlıyorum meğer ne çok özlemişim. Oturduğum yerden dışarıda hızlanan yağmurun hışmından kaçmaya çalışan insanları seyrediyorum. Çorbam bitince hızını kesmeyen yağmura karşı bu kez şemsiyemle gardımı alarak çıkıp, sabırsızlıkla gezime başlıyorum. Çok eski günlerden kalma Arnavut kaldırımı ara sokaklara dalınca şehrin trafik gürültüsü kesiliyor. Şimdi etrafta bir yağmur sükûneti var. Duyduğum tek ses yağmur damlalarının şemsiyemdeki tıpırtıları.

İSTANBUL'UN YERALTI ŞEHİRLERİ

Zeyrek İstanbul’un dördüncü tepesi üzerinde ve eteklerinde yer alıyor. Hem Bizans hem de Osmanlı zamanında önemli bir yerleşim yeri olan semt ismini dönemin önemli bilginlerinden Molla Zeyrek Efendi’den almış. Zeyrek Farsça’da “ uyanık, anlayışlı ve zeki” anlamına geliyor.

Sokaklar boyu yürürken, buranın en önemli özelliği olan, Zeyrek evlerini seyrediyorum doya doya. Bu evlerde eski Osmanlı dokusu olduğu gibi hissediliyor. Ama pek çoğu o eski debdebesinden bi-haber, teneke kaplı viranelere dönmüş bir halde, perişan hayatlara ev sahipliği yapıyor. Camlarından çıkan soba borularından yoksulluk tütüyor. Hatta birinden öyle çok duman çıkıyor ki, sanki ev yanıyor da camından o esnada bakan hatun imdat istemeye çıkmış sanıyorum. Ama hayır O, bu benim için çok acayip duruma ziyadesiyle aşina gelip geçeni seyreyliyor. Elbette hemen fotoğraf makineme davranıp bu enteresan enstantaneyi zamanın içinde donduruyorum.

İşte böylesi bir manzarayı ve daha nicelerini ve ayrıca iki koca medeniyetin dokusunu, bir de tabi şahsi merakım olan İstanbul’un yeraltı hazinelerini içinde taşıyan, ruhu olan bu semtlere ben, bayılıyorum. Mesela burada, Fatih’in İstanbul’u fethettikten sonra ilk karargâhını kurduğu Zeyrek’te, hemen her yerde bir sarnıç var; kimi evlerin içinde, kimi yıkıntı halinde açıkta. Hatta ahşap evlerin bahçelerinde sarnıçlara açılan kapılar bile mevcut. Eminim bu sarnıçların hiç değilse biri, İstanbul’un Yeraltındaki labirentlerinden birine açılır. Kim bilir belki bir gün, yerüstündeki bu gezilerimi bitirip yeraltından notlara geçerim.

HIRSIZ-POLİS

Küçük, dar bir yokuştan çıkıp, sağa sapınca Bizans’ın Panto Krator Kilisesi, günümüzün Zeyrek Camii önüne geliyorum. Burası Ayasofya’dan sonra dünyadaki en önemli Bizans yapısı ve gerçekten görülmeye değer bir heybeti var. Yapının tam karşısında, son derece şık bir biçimde restore edilerek otantik bir restoran haline getirilmiş Zeyrekhane var ki “ben İstanbul’da yaşıyorum” diyen herkesin muhakkak bir defa gelmesi gerekiyor.

Ben tam huşu içerisinde bu iki muhteşem yapının arasında dolaşırken aniden nerden çıktığını anlamadığım üç küçük, üst baş perişan çingene çocuğu etrafımı sarıyor. İçlerinden biri diğerine, elindeki silahla nişan almış pozu yaparak;

- “Dur kaçma polis “diye bağırıyor. Öteki;

- “Abla kurtar beni” diyerek bana sırnaşıyor.

Ben bir yandan keyifli bir şekilde onları seyrederken, bir yandan da cüzdanımı hangi cebime koyduğumu anımsamaya çalışıyorum. Gülüyorum, gülüyorlar… Biraz daha öylece oynayıp aniden belirdikleri gibi kayboluyorlar. Sahi burası kapkaççı ve çingeneleriyle de meşhurdu unutmuşum, hatırlıyorum. Hatta daha da içlere doğru gidince karanlık bakışlı ve suratlı adamlar hızlı ve esrarengiz geçişler yapıyorlar yanımdan.

Zeyreği böyle, daha çok, uzun uzun, tadını çıkara çıkarak dolaşmayı istiyorum ama giderek kendini hissettiren hava muhalefeti buna müsaade etmiyor. Pencerelerine gerili iplerde, cumbaların yağmurdan koruyucu kudretine sığınarak asılmış, kar gibi beyaz yemenili kâgir evlerin aralık kapıları ne kadar davetkâr dursa da ben artık üşümüş bulunuyorum. İlk fırsatta güneşli bir günde gelip, muhakkak kapı önlerinde çekirdek çitleyeceklerini bildiğim kadınların, hırsız polis oynamaya devam edecek çocukların, velhasıl cemi cümle tüm mahalle eşrafının cümbüşünü görmek üzere, oradan ayrılıyorum.

YENİKÖY den İSTİNYE ye

GEÇMİŞ ZAMAN OLUR Kİ HAYALİ CİHAN DEĞER

Kocaman taşlı yüzükleri, kuaförden yeni çıkmış havalı ve röfleli saçları, makyajlı ama buruşuk ve tatlı suratlarıyla yanımdaki masada oturuyorlardı. Meşhur Yeniköy kahvesinde denize nazır nefis bir öğle atıştırması yapıyordum. Birazdan Yeniköy’den İstinye’ye dek şöyle bir uzanacaktım. Birisi yelpazesini zarif bir el hareketiyle sallıyordu. Eylül yaprakları hafif kızarmaya yüz tutmuş olmasına rağmen hava hala sıcaktı. Diğeri parlak rugan çantasından benim çocukken anneme özenerek kullandığımı o an görünce hatırladığım gümüş saplı küçük aynasını çıkarıp rujuna baktı. O bahçede bir başka devrin bir başka insanları oldukları ve hala o devrin sonbaharını yaşadıkları her hallerinden belliydi. Muhtemel ki eski hatıralarını yad eden iki eski arkadaştılar ve çok ama çok tatlıydılar.

Onları hatıraları ile baş başa bırakıp çıkarken küçük boğaz gezimin daha başında rastladığım bu güzel manzara bana buranın İstanbul’un diğer yerlerinden farklı olduğunu bir kez daha hissettirdi. Yeniköy yol boyu sıralanmış eşsiz güzellikteki yalıları, tepelere doğru uzanan arnavut kaldırımlı dar sokaklardaki iki katlı restore edilmiş tarihi evleri ve yemyeşil doğasıyla gerçektende İstanbul’un nadide semtlerinden birisi.

NEOHORİON

Tarihine kısaca göz attığımızda imparatorluk döneminde çıkan imar amaçlı bir ferman ile Karadeniz bölgesinden toparlanan bir miktar Türk ve Rum ailesinin burada iskân edilmiş olduğunu görüyoruz. Böylece 16.yüzyılın ortalarında şekillenmeye başlayan bu yeni yerleşim alanına Türkler “Yeniköy”, Rumlar ise, yine aynı anlama gelen “Neohorion” adını vermiş. Eski yıllarda İstanbul’a oldukça uzak olan ve ancak deniz yoluyla ulaşılabilen Yeniköy 19.yüzyılın ikinci yarısında Boğaz’a vapur seferlerinin başlamasıyla rağbet görmeye başlamış ve köy olmaktan çıkıp yavaş yavaş yaz kış oturulan makbul bir yer olmuş..

Evliya çelebi Seyahatnamesinde Yeniköy ile ilgili şöyle yazmaktadır: " Burası Sultan Süleymen'ın fermanı ile iskan edildiği için Yeniköy derler. Üç bin haneli, bağlı ve bahçeli müzeyyen bir şehirdir. Galata kadısı'nın naibi hükmünde olup, subaşısı, yeniçeri Serdar'ı, çavuşu ve yasakcıları vardır. Üç camii olup, lebiderya'da olan kaptan Halil paşa cami gayet şirindir. Hacı Ömer hanesi önünde, yeniçeri avcıları, Istranca dağlarında avladıkları Karacaların etini padişah için pastırma yaparlar, evin önünde ki çimenzar sofada perverde ederler; çünkü buraların ab-ı latifdir. Bir hamamı, bir hanı ve bekar odaları, iki yüz dükkanı vardır. Karadeniz'e giden gemilerin kaptanları, peksimeti Galata'dan ve Yeniköy'den alırlar

Avrupa ve Asya sahillerinin birbirlerine en uzak olduğu ve en fazla akıntının bulunduğu yer olması dolayısıyla gemi kazaları açısında en tehlikeli bölgelerden birisi oluşu sahil boyu yalılarına olan hayranlığımı zerre kadar etkilemiyor, içlerindeki yaşantının ortalama standartlara sahip diğer hayatlardan ne kadar farklı olduğunu düşünerek önlerinden geçiyorum. İstanbul’un hemen her eski semtinde olduğu gibi Yeniköy’de dönem yangınlarından nasibini almış. Halada zaman zaman bu güzelim eski ahşap evler yanıyor, yahut yakılıyor. Ama işte yine de muhteşem görünüyor.

Semtin tek meşhur olan yeri bir dönem başbakan bile ağırlayan Yeniköy kahvesi değil, sütlü tatlıların en güzeli olan tavukgöğsünü ben daha küçükken, ailecek gelip yediğimiz Zeynel var. Bu civara uğradığım her vakit olduğu gibi, üstelik artık çocukluğumun aksine bir yetişkin olmanın verdiği avantajla dondurmalısını yediğim bu tatlıyı elbette bugünde es geçmiyorum.

İstinye’ye yürümeye devam ederken yalıların geçit verdiği küçük aralıklarda, tek tük insanlar yeni yeni açılan balık sezonunun tadını çıkartıyor. Eylül’de İstanbul hele de boğazda bambaşka bir güzelliğe bürünüyor. Bende bir sonbahar rehaveti İstinye’de uzun bir kahve sefası daha yapıyorum. Gözlerim denizin ve karşı kıyıların güzelliğinde dinleniyor.

Bir mevsim daha dönüyor, ağaçlarda yavaş yavaş kuruyan yapraklar tek tük dökülüyor. Bir ay sonra tekrar geldiğimde koca çınar ağaçlarından dökülmüş bu romantik hışırtıların arasından beklide ilk yağmur damlaları eşliğinde yürüyeceğim ama muhakkak bu keyfi tekrar edeceğim. Hatta belki, kim bilir kaç mevsim sonra bir gün bende eski bir arkadaşımla buraya gelip belki bugün gördüğüm hanımlar gibi birinin yazısına bir paragraf olurum. Olabilir mi?

SÜLEYMANİYE

SÜLEYMANİYENİN SUKÜNETİ

Ebedi suskunluğun bir mabedi gibi asırlardır duruyor civarın en güzel tepelerinden birinde. Bir yandan Halici bir yandan Marmara’yı seyrederek sessiz bir ihtişam sergiliyor. Sanki kâinatın en gizli sırrını bilir de saklar gibi, sanki bir suskunluk yemini etmiş ve bir daha konuşmamış gibi. Sırrını asla anlatmayacak ama anlayacak kişi olursa şayet kapılarını aralayacak gibi, duruyor.

Çok hatıram var benim buraya dair.

Bu gizemli semt ile ilk karşılaşmamız mesela;

Üniversite sınavına gireceğim okul Süleymaniye İlkokuluydu. Okulun yerini öğrenmek için sınavdan birkaç gün evvel oraya gittim. Hiç bilmediğim bir semtin, o toy günlerimde dahi sıra dışı gelen tarihi sokaklarında kaybolmuş dolaşırken, caminin önünde buldum kendimi. İçeri girdim. Yemyeşil ve ıssız bahçe içinde uzun ve ince bir yolun sonunda caminin büyük, heybetli kapısını gördüm. Sonra kafamı göğe doğru kaldırıp ışık huzmeleri arasından minarelere baktım. Ve işte aniden, anlatılmaz bir duygu ile kendimi zamanın ve mekânın çok dışında, nasıl demeli, adeta cisimsiz hissettim. Bu duygu daha sonraki yıllarda çok seyrek tekrarlanacak olan derin huşu anlarımdan ilkiydi.

Hasbelkader üniversiteye kapağı attığımda kazandığım bölümün Beyazıt’ta olmasına çok sevinmiştim. O zamanlardan beri süre gelen bir tarihi yarımada hayranlığım varmış demek ki. Binasına ve konumuna her zaman hayran olduğum okulumun arka bahçesinde, baharda çimenlere yatıp Süleymaniye Cami’nin ölümü çağrıştıran gri taş heybetinin arasından fışkıran ve taptaze yaşam kokan yeşillikleri seyretmeye bayılırdım.

Yeni bir hayatın kapılarını henüz aralamaya çalışır ve kendime dair ilk keşfedişlerimi yaşarken az dolanmadığım bu daracık sokakları tekrar gezerken tuhaf duygular içindeyim şimdi. Geçmiş ne kadar yakın gibi ise bir o kadar da uzak duruyor. Sanki dün yaşanmış ya da belki hiç var olmamış gibi. Dedim ya tuhaf.

O zamanlar uğrak yerimiz olmuş bir iki kahvenin etrafında dolaşıp, o günlerden bu yana değişen ne olmuş diye baktım. Okulu asmış ya da ders arasında kaçmış birkaç öğrenci dışında bir şey göremedim. Sanki eskiden daha mı kalabalık olurdu burası, ya da belli ki ben erken geldim.

İSTANBUL'UN EN GÜZEL KURUFASULYESİ

Yolumu daha fazla uzatmadan meydana çıktım. Kim bilir ne zamandır gelmemişim buraya. Meydanı restore etmiş ve trafiğe kapatmışlar. Böylece Süleymaniye’nin huzurlu sükûneti bir kat daha artmış. Bizim zamanımızda öğrencilerin en ucuz ve besleyici besin kaynağı olarak itibar ettikleri kuru fasulyeci –ki gerçekten fasulyesi güzeldir- de façayı düzeltmiş meşhur kuru fasulyeci olmuş turistlere hizmet veriyor. Üstelik bu iş iyi tutmuş olacak ki fasulyecinin yanında ki güzelim kahvelerin hepsi birden kendini tutamamış onlarda meşhur kuru fasulyeci olmuşlar.

Tam “ E! O zaman nerde kahve içeceğim ben şimdi” derken, öğrenciyken tanıdığım garsonu gördüm. Beni meydanı güzelce gören bir masaya buyur etti. Böylece bir yandan, bir lokantada yemek yemeden de kahve içebilecek itibara sahip olmanın, bir yandan da ağırdan alan baharın ufaktan gelişinin şerefine gökyüzünde parlayan güneşin tadını çıkarttım.

Oradan kalkınca camiye yöneldim. Tahmin edeceğiniz üzere burası adını, camiye de ismini veren ve hali hazırda caminin arka bahçesindeki alçakgönüllü bir türbede yatmakta olan Kanuni Sultan Süleyman’dan almış.

“Yeryüzünde muteber bir nesne yok devlet gibi

Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi “

Dizeleri ve tarihe yazdığı şanlı zaferleri ile andığımız Osmanlı’nın 10. padişahı olan Kanuni Süleymaniye camini Mimar Sinan’a yaptırmış. Sinan, kalfalık eserim diye bahsettiği muhteşem caminin yapımına 1550 yılında başlamış ve 1557 yılında bitirmiş. Civardaki medreseler, külliyeler ve diğer tarihi yapılar neredeyse olduğu gibi korunup günümüze ulaşmış. Külliyenin içinde bulunan Süleymaniye Kütüphanesi dünyanın en büyük el yazması eserler koleksiyonuna sahip.

YAŞAM, ÖLÜM VE İKTİDAR

Bunca yıl hiç merak etmemiştim ama bu defa caminin içinde dolaşırken Kanuni’nin türbesini görmek istedim. Türbede, benim dışımda birkaç ziyaretçi daha vardı. Başımı örtmememin orada bulunan insanlar tarafından yadırganmamasından hoşnut, bir müddet daha orada durdum. Yaşam, ölüm ve iktidar üzerine bir şeyler düşünmek için daha iyi bir yer olabilir miydi acaba? Vakti zamanında tüm Osmanlı ahalisinin kellesi onun iki dudağı arasında olan bu müthiş padişahı zevcesi Hürrem sultan ile karşılıklı ebedi uykusunu uyurken bırakıp çıktım.

Dünya Koskoca Kanuniye bile kalmamıştı gerçektende, değil ki ne siz, ne ben…


Fotograf: www.math.umn.edu/.../marmara/suleymaniye.html

SULTANAHMET

MİLODAN KÖSEM SULTANA


Fakültedeyken; okul civarında epeyce takılıp ( derse girip demiyorum ) saat 17.00 gibi çıkar her zaman aynı uzun ve dolambaçlı yollardan geçip Bab-ı Ali yakınlarındaki bir büfeden aynı tadı bir daha hiç bulamadığım sosisli sandviçlerden yiyerek Yerebatan Sarnıcı’nın önünden geçip Sultanahmet’e gelirdik. Hep aynı yerde; ya banklarda yahut Ayasofya’nın karşısındaki duvarda saatlerce sohbet eder, bazen gitar çalar, çok ama çok eğlenirdik.
Ama beni bugün beni Sultanahmet’e sürükleyen asıl hatıralar benim değil Reşat Ekrem Koçu’nun Kösem Sultan romanında okuduğum asırların hatıraları.

Dört ayrı padişah görmüş, tüm bu dönemde saltanat tahtına hep en yakın durmuş, güzelliği, aklı ve devlet idaresindeki hüneriyle dillere destan olmuş ada kızı Milo’nun Mahpeyker Kösem Sultan oluşundan başlayarak, Valide sultanlık yaptığı tüm zaman boyunca Osmanlı saray ve halk yaşamının en ince ve entrikalı ayrıntılarını gözlerimin önüne seren bu müthiş kitabı bitirdiğimin ertesi günü soluğu burada aldım;
Sultanahmet’te...

Semt adını Kösem Sultan’ın biricik eşi Sultan 1.Ahmet’in, Sedefkâr Mehmet Ağa’ya yaptırdığı camiden almış. Diğer camilerden farklı olarak altı minaresi bulunan cami için rivayet o ki; Padişah Sedefkâr Mehmet Ağa’ya bana altın minareli bir cami yap demiş, ancak mimar bunu altı minare olarak anlamış; rivayeti bir yana semt; muhteşem tarihi ve yemyeşil çevresiyle gezmeye doyulmaz bir mekân.

İÇİÇE GEÇMİŞ İZLERİYLE BİZANS'TAN OSMANLI'YA

Burada iki ayrı imparatorluğun, birbirinden taban tabana zıt iki ayrı kültürün ve dinin izleri iç içe geçmiş; Eski Osmanlı yapılarının altından tarihi Bizans sarnıç ya da hamamlarının çıkması gibi.

Yanlız görünüşüyle hüznü çağrıştıran Süleymaniye Cami’nin aksine avlusundaki kalabalığından yapımında kullanılan çinilere dek her şeyiyle neşeli bir cami olan Sultanahmet Cami’ni onu hayranlıkla gezen turistlere bırakıp bir dönem kah yeniçerilerin kah kapıkulu sipahilerinin oluk oluk kanlarının aktığı atmeydanına doğru yöneliyorum.

Burası Bizans döneminde iki yahut dört atlı yarış arabalarının atmış bin kişilik bir ahali karşısında karşılıklı güç gösterilerinin zaman zaman katliama dönüştüğü yarışların yapıldığı bir hipodrommuş. Semtin en ünlü abideleri olan Ayasofya, Eski Eserler Müzesi, Yerebatan Sarnıcı, Binbirdirek Sarnıcı, Aya İrini, Arkeoloji Müzesi ve Topkapı Sarayı günümüze ancak yuvarlak güney ucu gelen bu muazzam hipodromun etrafında çevreleniyor.

Geçmişe küçük küçük dokunarak yüzyıllar arasında ani şaşırtıcı geçişler yapa yapa tüm bu yerleri geziyorum. Topkapı Sarayı’nın çok başka bir yeri olduğundan onu bir yazı içinde küçük bir paragrafla geçmeye gönlüm razı gelmiyor, doya doya her yerini gezip, yakın zamanda okuduğum romanın etkisiyle özellikle harem dairesinde hayallerimle gerçek arasında bir yerlerde büyülenip duruyorum.

Lisede tarih derslerinde en sıkıcı bölümleri okuduğumuz ve şu anda aklımızda bile olmayan bir sürü gereksiz tarih ezberlediğimiz bu bitmez tükenmez hikayeli ve entrikalı şark imparatorluğunun, kollarını dört bir kıtaya uzattığı vücudun merkezi olan bu sarayı muhakkak ki başlı başına bir yazıda anlatmalı.

İstanbul’un yedi tepesi içinde en güzel olanına kurulmuş bu muhteşem sarayın kapısından çıkıp sağa doğru kıvrılınca sırtını saray duvarlarına dayamış yokuş aşağı bir biri yanı sıra dizilmiş Soğukçeşme sokağının iki katlı rengarenk boyalı ahşap pansiyon evleri çıkıyor karşıma. Ama birçoğu artık kullanılmıyor ne yazık ki. Aynı sokağın alt ucunda, koca kubbelerin altında sıcağın ulaşamadığı bir serinlik içinde zırhlı şövalyeler ve tavandan sarkan bronz mumlu avizelerle tamamlanmış dekoruyla nefes kesici, eski bir sarnıçtan bozma bir tür mahzen restoran var, şayet yolunuz oralara düşerse turistlerin en uğrak yeri olan bu şahane atmosferi mutlaka görün.

Buralara dek gelmişken vakti zamanında buluşma mekanlarımızdan bir diğeri olan Cafer Ağa Medresesi’nin içerinin sükunetini dışarıdaki kargaşadan koruyan yüksek taş duvarlarının ortasındaki avlusunda ,bu defa buz gibi bir meyve suyu içerek soluklandım. Oradan ayrıldıktan sonra Gülhane parkının Ağustos sıcağının ortasında bir vaha etkisi yaratan yeşilliğinin içinden geçerken yaşadığım bugünü düşündüm ve yaşanmış koskoca bir geçmişi.

Zamanın nasıl büyük bir hızla geçtiğinden ve giden hatıraların peşinden keşke dememek için yapılacak en güzel şeyin o anı, sadece ve sadece o anı yaşamak olduğundan bir yazım da daha dem vurmuştum, tekrarlamakta bir beis görmüyorum. Zira geriye dönüp baktığımda yaşarken ne çok keyif aldığım nice hatıra, okuduğum bir kitaptaki hikâye kadar bile gerçek gelmiyor bana.

ANADOLU HİSARI

İSTANBUL’DA BİR MABET…

Vapur iskelesinin yanında, meydanda balık tutan mutlu kalabalığın arasındayım. Karşı kıyıda Hisar, boğazın lacivert derinliğinde ebedi uykusunu uyuyan bir ejderin, yemyeşil tepelere gelişi güzel uzattığı kuyruğu misali kıvrım kıvrım uzanıyor. Bu eşsiz güzellik ve genzime dolan deniz kokulu temiz hava başımı döndürüyor. Anadolu Hisarı’ndayım.

Burası İstanbul Boğazı'nın en dar kısmında, Göksu (Aretos) Deresi'nin Boğaz'a döküldüğü yer. Aynı zamanda İstanbul'daki en eski tarihli Türk mimarlık ürünü, böyle diyor kaynaklar.


ESKİ ZAMAN AŞKLARININ EN TRENDİ MEKANI

Aynı kaynaklar yapının ve semtin tarihiyle ilgili olarak şunları söylüyor; “1390–91 tarihlerinde Bizans'ı kuşatmaya hazırlanan Sultan Bayezid 1 (Yıldırım) tarafından Boğaziçi'nden geçişleri kontrol altına almak, Göksu Deresi'ne girişi engellemek için yaptırılmıştır bir gözetleme kalesidir. İstanbul'un fethinden sonra yeniçeri hapishanesi olarak kullanılmıştır. Anadolu Hisarı, sultanları, şehzadeleri ve hanedanın kadın üyelerini ağırlamış bir semttir. Zamanın yüksek sosyetesi, yanlarında çalgıcılarla zarif kayıklara biner, şarkılar söyleyerek ya da dinleyerek, mehtabı seyrederken, Anadoluhisarı’nı kıyı boyu kürek çeke çeke dolaşırlarmış. Erkeklerle kadınlar ayrı ayrı kayıklarda olurmuş, ama âşıkane göz süzmeler, bıyık burkmalar "gırla" gidermiş. Kendi aralarında son derece ince bir işaret dili oluşmuş; yıllar boyu geliştirilmiş olan bu dilde her jestin, her duruşun, her mendil tutuşun ayrı, özel bir anlamı olmuş”

Bu küçük anekdotlar çok hoşuma gidiyor, ne yalan söyleyeyim eskiden tarihe bu denli meraklı değildim, belkide geçen yıllarla ilgilidir, kimbilir.

Dilime bir şarkı dolanıyor, mırıl mırıl hep aynı, tek bildiğim nakaratı söylüyorum.

Gidelim Göksu’ya bir alemi-ab eyleyelim

Ol kadehkar güzeli yar olarak peyleyelim

Bize bu talihimiz olmadı yar neyleyelim

Ol kadehkar güzeli yar olarak peyleyelim’

MAHALLE DİZİLERİNİN DEĞİŞMEZ PLATOSU

Yanımdaki adamın oltasının ucundan sarkan irice bir kefal az evvel çıktığı sulara dönmek için güneşin altında birer inci tanesi gibi parıldayan su damlalarını etrafa saçarak çırpınıyor. Etrafı biraz daha seyredip kıyıdan ayrılıyorum.

Küçük boğaz caddesinden karşıya geçiyorum. Daracık yollardan tepeye doğru yürümeye başlıyorum. Berberi, yorgancısı, yufkacısı, bakkalıyla tam bir küçük mahalle havası var ve bu sebeple de neredeyse tüm TV dizilerinde mekan olarak seçiliyor burası. Hatta bir sokağın içinde bir METEOROLOJİ OKULU bile mevcut, ben o kadar söyleyeyim, gerisini siz gözünüzde canlandırın.  Yukarıya doğru ilerledikçe yolun iki yanında dizili restore edilmiş az katlı ahşap evlerin bahçeleri büyüyor ve bu güzel bahçelerin duvarlarından dışarıya meyve ağaçları sarkıyor. .

Dolaştıkça insanı büyüleyen bir sadelik, bir sükût ve bozulmamışlık var burada. O kadar ki ister istemez bir iki metruk evin camında asılı duran satılık ilanının altındaki telefon numaralarını rehberime kaydediyorum. İşte İstanbul’da benim yaşamak istediğim yer burası. Özellikle tepelere doğru etraf o denli sessiz ve ıssız ki hani gözleri bağlı birini buraya getirip bıraksan yemin billâh inandıramazsın İstanbul’da olduğuna.

SAKLI BAHÇE

Yol devam ettikçe evlerin kendileri gözükmez bahçeleri öne çıkar oluyor, bahçeleri çeviren çitlerin ardında görünmeyen bir yerlerden koyun sesleri geliyor. Derken hiç hoş olmaya bir talihsizlik yaşıyorum Ani bir sağanak beni hazırlıksız yakalıyor. Tepeye çıkmaktan vazgeçip saçak altlarına sığınarak gerisin geri dönüyorum. Bu kez Göksu deresinin kıyısında buluyorum kendimi, ilk karşıma çıkan yerde mola veriyorum. Hüseyin Beyin Kafeteryası, böyle yazıyor tabelada. Hani tam da aranıp bulunamayacak cinsten bir yer burası.

Derenin üzerindeki tahta iskeledeki masalar hala ıslak olduğundan camekânlı bölüme geçiyorum. Salaş görünümlü tertemiz huzurlu bir yer. Bahçesinde çocuklar için yapılmış bir ağaç ev bile var. Yağmur başladığı gibi aniden kesiliyor. İçeriden bir sandalye çıkarıp derenin kıyısına kuruluyorum. Küçük balıkçı tekneleri balıktan dönüyor. Güneş gül yüzünü yeniden gösteriyor, derenin sularından yansıyan ışıklar yan taraftaki ahşap evin sırça saçaklarıyla oynuyor. Şimdi bir kahve keyfi yapılıp hayatın tüm bu güzellikleri için birkaç dakika saygı duruşunda bulunulmazda ne yapılır? Yapıyorum…

Yağmurun azizliğiyle çıkamadığım Kale sefasını bir başka sefere bırakıp eve dönerken kıyıdaki muhteşem yalıları, sükûneti ve bozulmamış ruhu ile Hisar gönlümün en mutena köşesinde açtığı genişçe yere İstanbul’da saklı kalmış bir mabet olarak çoktan kurulmuş oluyor.


Resim: Bilge Gayrimenkul Değerlendirme

KAPALIÇARŞI ; İSTANBUL'UN EN ESKİ ALIŞVERİŞ MERKEZİ

BİR KIŞ GÜNÜ DEĞİŞİKLİĞİ




Kış ortasında bir gün, sabah uyandınız, yataktan kalkıp perdeleri açtınız... Amaaaan karanlık, kasvetli bir gökyüzü; puslu, yağmurlu bir hava ki öyle böyle değil, bir gaflet camı araladınız, açmanızla kapamanız bir oldu, kış almış yürümüş, ağaçlardaki son birkaç yaprakta bugüne dek direndiyseler de artık, bugün düşecekler besbelli.
İçiniz sıkıldı, bir şeyler yapmalı günü aydınlatacak ama ne?
Alışveriş böyle havaların ilacı evet de hep Akmerkez, Metrocity... Bıktınız değil mi? Değişik bir şeyler yapsak? Misal Kapalıçarşı, olur mu acaba? Hem de ala olur...

....

Böyle insanı karabasan gibi saran günlerde hele de, daha bahara bile çok varsa ben, gönlümü ve nefesimi açmak için Kapalıçarşı’ya giderim.
Beyazıt’tan aşağıya Eminönü’ne doğru öylece uzanır Kapalıçarşı, haşmetli görünümüne rağmen alçakgönüllü ve dingin bir halde. Sanki kökleriyle sımsıkı toprağa tutunup kollarını gelişigüzel uzatmış bir çınar gibi asırlardır sessizce içinde olup bitene bakar. İnsanlar ve eşyalar o damar gibi kollardan bir aşağı bir yukarı gider gelir....

ÇARŞININ AYDINLIK SICAK VE RENGARENK HALİ

Dışarının gri, puslu kasvetini arkamda bırakarak aydınlık, sıcak, renkli ve hareketli bir kalabalığın içine, kendimi o harekete bırakarak giriyorum Fesçiler kapısından. Kubbeli tavanlardan aksedip gelen enerjiyi hemen alıp yavaş yavaş keyiflenerek hiç acele etmeden ağır ağır tadını çıkararak, başlıyorum dolaşmaya. Üniversitede öğrenciyken de çok severdim burayı ve o zamanlar adını koyamadığım tuhaf bir huzur duygusuyla içimi arıtan diğer tarihi mekanları, ama o yıllarda bu denli rahat edemez satıcıların ısrarcı ve gereğinden fazla samimi tavırlarından çok fazla zaman geçiremezdim,.Belki artık okullu genç bir kız olmadığımdan belki de enerjimi çarşı enerjisiyle barıştırdığımdan artık böyle hadiseler başıma gelmiyor.

Bugün, o dönemlerde hissettiğim duygunun, buraların bana zamansızlık hissi vermesi olduğunu biliyorum. Hayatın hep devam ettiğini değişenin sadece isimler, çehreler olduğunu sadece o ana has bir tevekkülle hissetmeyi seviyorum. Vakti zamanında, bir Ermeni sarrafın, sağ gözünün ucuna sıkıştırdığı büyüteciyle gözleri parlayarak incelediği elmasın değerini bugün oğlu anlamaya çalışıyor, Yahudi bir tüccar dedesinden öğrendiği ve tabi kaçınılmaz biçimde genlerinde olduğunu düşündüğüm ticaret yeteneğiyle sıkı bir antika pazarlığı yaparken bir sonraki nesilden biri dikkatle işin sırrını öğrenmeye çalışıyor. Yaşam ve hareket baki kalırken nesiller gelip nesiller geçiyor.

DÜKKAN ÖNLERİNDEKİ ATIŞMALAR VE TAVLA PARTİLERİ

Göz kamaştıran kuyumcu dükkânlarındaki altın! sarısı pırıltılar düşüncelerimi dağıtıyor. Dükkanların önlerinde takım elbiselerine uygun, akşam daha Kapalıçarşı’nın herhangi bir kapısından çıkmadan uflayarak çıkaracakları kravatlarıyla bir takım satıcılar, menzillerine giren ve alıcı gözüyle gördükleri insanlardan boş buldukları anlarda hep yaptıkları üzere birbirlerine takılıyor.
Ara sokaklarda bu boşluk anları dükkan önlerinde atılan tavla partileriyle şenlenecek.
İki yanlı dizilmiş dericilerin küçüklü büyüklü rengarenk deri kıyafetler giymiş donuk suratlı vitrin mankenlerinin teşhire yetmediği diğer modeller duvar boyunca birbirlerinin yakalarından asılmış renk ve biçimlerini sergiliyor.

Her bir taraftan bir başka dilde konuşmalar kulağımda, aşağıya doğru devam edip bu minyatür şehrin arka sokaklarına sapıyorum. Fetihten hemen sonra Ayasofya Cami'sine gelir sağlamak amacıyla Fatih tarafından yaptırılan İki taş bedesten -Sandal ve Cevahir Bedestenleri – çarşının çekirdeğini oluşturmuş.
Bunlara müteakip yapılan ilavelerle bugünkü halini almış olan çarşının gibi yangın ve depremlerden nasibini almış olan sokakları, o dönemde; “ Fesçiler, Serpuşçular, Tuğcular, Feraceciler, Perdahçılar, Terlikçiler, Kuyumcular, Aynacılar, Kalpakçılar "gibi mesleklere göre isim almış... Günümüzde birçok meslek yok ancak sokak isimleri aynı ile vaki. Şimdi bu sokaklarda desenlerinde nice hikayeler saklı halı ve kilimlerin sergilendiği halıcılar, çeşit çeşit nazarlıklar, kesme bardaklı çay takımları, çinili porselenler, irili ufaklı darbuka, ney yahut saz satan hediyelik eşya dükkanları; antikacılar var.

AĞAÇLARIN GÖZYAŞLARI; KEHRİBARLAR

Antika dükkanlarının girişinde tepeden sarkan rengarenk lambalar çarşının havasını iyice esrarlı hale getiriyor, Bedestene girerken aklıma çöl kumlarının rengini taşıyan gizemi içinde saklı kehribar taşıyla tanışmam geliyor, onlar ki ağaçların gözyaşları, içlerinde bin yıllık fosilleri saklayanları yurtdışında müzelerde sergileniyor. Uzun uzun dolanıyorum, aynı yerden her zaman olduğu gibi unutup defalarca geçe geçe, o kadar güzel ki her defasında bir başka obje takılıyor gözüme...
" Ben saydım ağabey dördüncüdür geçiyor bu hanım" diyen tezgâhtarın yüzüne gülümseyerek bakıp ilk tesadüf eden kapıdan çıkıyorum. Akşam ezanı okunurken hareket daha da hızlanıyor, ben de çarşı kapanmadan evvel bir keyif kahvesi içmek üzere şark kahvesine doğru adımlarımı hızlandırıyorum.

GÖLGE OYUNU GİBİDİR HAYATIMIZ

Şark Kahvesi’nin dışındaki ama çarşının tam içindeki masalardan birine oturup şekerli bir kahve söyleyerek gelen geçen insanları seyre dalıyorum... Kasketini yana yatırmış yüzünde yaşadığı hayatın haritası çizgileriyle emekli bir amca yorgun adımlarla önümden geçiyor, tam onun karşısından çeyiz tamamlamak üzere Mahmutpaşa’dan gelip hızını alamayarak kendilerini çarşıda buldukları her hallerinden belli bir grup kadın ve elbette yine 72 milletten insan.
Tam karşımdaki bir sütunun üzerindeki beyaz bir patiskanın üzerine tutturulmuş Karagöz Hacivat ve arkadaşları beni çocukluğuma götürüyor. Evet, zamanın içinde yaşam ve hareket hep baki, biz ise sadece gelip geçiyoruz. Aslolan yolculuğu hakkını vererek tamamlayabilmek.

Kahvemin son yudumunu içip ağzımda kalan telveleri çiğnerken, çinili Kütahya desenli fincanımı fala kapatıyorum. Ters dönmüş fincanın üzerindeki kehribar taşlı gümüş yüzüğüm fincanın soğuturken, sigaramın dumanını belirsiz geleceğime doğru üflüyorum.

BEŞİKTAŞ

SERÇELERLE KAHVALTI ETMEZ MİYDİNİZ ?


Beşiktaş’tayım. Kadıköy iskelesinin yanındaki küçük salaş çay bahçesinde gözlerim kapalı oturuyorum. Hayır, romantizmden değil, İstanbul’u gözlerim kapalı dinliyor falan da değilim. Sadece bulut kaçkını bir kış güneşinden gözlerimi açamıyorum o kadar. Üstelik güneş gözlüğümü de evde unuttum.

Ama yine de öyle güzel ki şu an burası. Serçelerle birlikte kahvaltı yapıyorum Kızkulesi’ne karşı. Bir yandan çayımı yudumlarken kısık gözlerle manzarayı seyrediyorum. Güneş kirpiklerimin arasından envai çeşit renkte ışık olup yayılıyor. Topkapı Sarayı ve camiler hafif bir sabah pusunun ardında usta bir ressamın elinden çizilmiş gibi duran siluetleriyle gökyüzünü süslüyor.

14 Şubat sevgililer günü dolayısıyla seçtim Beşiktaş’ı. Belki dedim, bar ve kafeteryalardan, kalabalık sokaklardan sıkılmış, sevgilisiyle baş başa zarif bir gün geçirmek isteyen birileri olursa bu yazıyla aradıkları alternatifi Ihlamur Kasrında, boğaz kıyısında yahut Yıldız Parkında bulurlar.

Kahvaltı faslımız bitince ( gerçi serçeler hala aç görünüyor, yoksa bunlar başka serçeler mi? ) şekerli bir sabah kahvesi söyleyip yakıyorum bir cigara. Dumanı manzaraya doğru üfleyip not defterimle kalemimi çıkarıyorum. Zira bu güzel günde dolaşmadan yazacağım bu yazıyı, oturduğum yerden. Biraz buradan biraz da Yıldız Parkı’ndaki güzelim tarihi köşklerden.

KEFERE DESTİNDE " KONAPETRO"

Beşiktaş’ın tarihi ile ilgili okuduğum kaynaklar tarihin söylenceye karıştığı ilkçağlardan başlıyor. Beşiktaş’a ilk isim veren meşhur mitoloji öyküsündeki Altın Post arayan İASON olmuş. Boğazda karaya ilk ayak bastığı yer bugünkü Dolmabahçe sarayı civarlarında.

Bizans döneminde tüm Boğaziçi gibi burası da Karadeniz’den gelen istilacılar sebebiyle sur dışında kaldığından yerleşim alanı olmamış. Karadeniz’in Osmanlı donanması tarafından kontrol altına alınması ile beraber 16.yy dan başlayarak yavaş yavaş artan önemi, Hanedanlığın önce Dolmabahçe Sarayına ardından da Yıldız Sarayına taşınmasıyla en üst noktaya ulaşmış.

Evliya Çelebi seyahatnamesinde "zaman-ı kadimde bu şehir kefere destinde (elinde) iken ismine Konapetro derlerdi, yani taş beşik "diye yazar. Ona göre semt ismini buradan almış. Bununla ilgili diğer bir bilgi ise ismin Barbaros Hayrettin Paşanın kıyıda gemilerini bağladığı beş taş ‘tan gelip zaman içinde söylenişinin bugünkü halini aldığı.

Beşiktaş’ın yaşadığı tüm dönemler içinde benim en çok ilgimi çeken zaman dilimi 2. Abdülhamit’le beraber yaşadığı “ istibdat “ dönemi. O dönemde semt, Devletlû Padişahın paranoyaları sebebiyle adeta bir “yasak şehir” halini almış. Aslında yaşadığı suikast ve tahttan indirme teşebbüslerine bakacak olursak haksızda sayılmazmış.

YILDIZ PARKI BİR NEV-İ  VAHA GİBİ

Bu bahsi geçen zamanlardaki doğal bitki örtüsünü - ki boğaz kıyısı boyunca yamaçları kaplayan korular ve şimdi Beşiktaş’ta sokak ismi olmuş şırıl şırıl derelerden oluşan muazzam bir yeşillikten bahsediyorum- çarpık betonlaşma sonucunda bugün ancak içimiz sızlayarak hayal edebiliriz. Bu hayali biraz olsun ete kemiğe büründürmek isteyince yapılacak en güzel şey Yıldız Parkına yol almak.

Çok uzunca bir zamandır gelmemiştim buraya, ne yazık! Kapıdan içeri girip asırlık çınar ağaçları boyunca, kuşların yeşil kuytularda yankılanan mutlu çığlıkları arasında, korunun içine doğru attığım her adımda biraz daha kayboldum bu sükûnetin içinde. Aniden bütün şehrin kalabalığı, gürültüsü, betonu ve trafiği çok uzakta kaldı, yüksek duvarların arkasında. Soluduğum havadaki oksijeni bu kadar yoğun hissetmeyeli kim bilir ne zaman olmuş.

Bu büyüleyici atmosferde huşu içinde dolaştım biraz. Tuttuğum yol beni Malta Köşkü’ne çıkardı. Buraya gelene dek aldığım küçük notları derleme zamanı şimdi. Yazıma, burada devam ediyorum. Yine güzel bir manzara, yine sıcak demli bir çay ve yine keyifle.

BİTERKEN

Beşiktaş’ı sadece deniz kıyısı ve Yıldız parkından ibaretmiş gibi anlattım galiba biraz. Ama olsun. Nasılsa siz buranın kitapevleri, üniversiteleri, tiyatro ve sinemaları ve çarşılarıyla sürekli bir hareketlilik içinde yaşayan halini zaten biliyorsunuz. Şimdi unutun o bildiğiniz Beşiktaş’ı. Ve baharı beklemeden kışın sakin ve olabilecek en güzel halini yaşamak için Yıldız Parkına gidin. Hatta mümkünse bunu hafta içi bir güne denk getirin. Ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız.